Czy jedna dieta może być odpowiednia dla każdego? Nic z tego! Każdy organizm jest inny i ma też różne potrzeby, także pod względem rodzaju pożywienia. Różnimy się między innymi budową ciała, grupą krwi, zapotrzebowaniem na energię, czy chociażby sposobem trawienia. Krótko mówiąc mamy inne prakriti (ajurwedyjskie określenie konstytucji organizmu człowieka), czyli indywidualne cechy organizmu, które charakteryzują każdą osobę jako niepowtarzalną jednostkę. Takie podejście do człowieka prezentuje ajurweda, podając jednocześnie zestaw praktycznych zaleceń z zakresu odżywiania się, ćwiczeń fizycznych (jogi) oraz sposobów medytacji.
Typy ajurwedyczne, czyli prakriti, z którymi przychodzimy na świat
Podstawowym założeniem jest to, że człowiek oraz cały wszechświat to energia. Ajurweda wyróżnia trzy podstawowe jej rodzaje: vatha (powietrze i przestrzeń), pitha (ogień i woda) i kapha (ziemia i woda). Stworzeni jesteśmy z ich swoistej mieszanki. Każdy z nas ma własny, indywidualny model energetyczny. Nie ma dwóch takich samych ludzi, bo nie ma dwóch identycznych konstelacji energii. Można natomiast mówić o pewnych typach. W zależności od tego, który rodzaj energii przeważa, będzie to typ vatha, pitha lub kapha. Każdy z nich charakteryzują inne cechy fizyczne i psychiczne.
Typ vatha
Pod względem fizjologicznym to osoby szczupłe, bardzo wysokie (albo wyjątkowo niskie), z małymi oczami, mające suchą skórę, skłonną do zmarszczek i przesuszające się włosy. Często miewają zimne dłonie i stopy oraz niski próg bólu. Występują u nich gwałtowne wahania poziomu energii oraz zmienny apetyt, który najczęściej tracą pod wpływem lęku i stresu. Ich sen jest płytki i mają problemy z zasypianiem, jak również z trawieniem (częste zaparcia, gazy, wzdęcia). Mało się pocą i lubią słońce oraz ciepły, wilgotny klimat.
Główne cechy psychiczne osób o typie vatha to duża wrażliwość (a wręcz nadwrażliwość), podatność na stresy i lęki, zamartwianie się i wyolbrzymianie problemów. Nie obca im zmienność i niestałość emocjonalna, spontaniczność i działanie bez planu, podatność na załamania nerwowe oraz choroby psychiczne. Cechuje je brak realizmu i „fruwanie w obłokach”. Są to często artystyczne dusze.
Typ pitha
Cechuje ich średni wzrost, proporcjonalna budowa ciała i optymalna jego masa. Tłusta, wrażliwa i często rumieniąca się skóra, podatna jest na poparzenia słoneczne. Włosy mają cienkie, często rude, blond lub lekko brązowe. Mężczyźni często są łysi. Zazwyczaj osoby typu pitha cieszą się świetnym trawieniem (tylko czasami może pojawiać się biegunka i nadkwasota). Mają zamiłowanie do jedzenia, a ich posiłki powinny być regularne i o określonych godzinach, bo głód może wywołać złość. Mają gorący temperament, zawsze ciepłe ciało, mocno się pocą i lubią raczej chłodny klimat.
Jeżeli chodzi o psychikę, to osoby typu pitha są władcze i dominujące, wręcz fanatyczne. To ludzie sporadycznie skorzy do gniewu i złości, ale szybko się z tego otrząsają i zazwyczaj postrzegani są jako zrównoważeni psychicznie. To świetni organizatorzy i logistycy, o dużej samokontroli, perfekcjonizmie oraz ambicji. Czasem mają wybujałe ego. Krytyczni w stosunku do innych, bywają aroganccy i nietolerancyjni. To postacie inteligentne oraz lubiące rywalizację.
Typ kapha
Wyróżnia się niskim lub średnim wzrostem. Osoby te są dobrze zbudowane, mają szeroką klatkę piersiową. Ich skóra jest gruba i najczęściej tłusta. Zęby są mocne, białe, wydatne. Paznokcie też mają mocne. Podobnie włosy będą grube, a do tego najczęściej kręcone i ciemne. Przeważnie przetłuszczające się. Osoby o konstrukcji kapha mają dość słaby metabolizm i krążenie, jak również tendencję do wytwarzania nadmiernej ilości śluzu.
Lubią dużo spać i pędzą siedzący tryb życia. Mają umiarkowany apetyt, ale zdarza im się często podjadać. Głównie „zajadają emocje”, mają więc tendencję do nadwagi i odkładania się wody w organizmie. Ich nogi i ręce są zimne, pocą się umiarkowanie, dlatego preferują słońce, ciepły, lecz suchy klimat. Osoby kapha są najbardziej stabilne emocjonalnie i odporne psychicznie. Ciche, zrównoważone i rodzinne oraz pokorne. Łatwo wpadają w rutynę, działają nawykowo, mają tendencję do stagnacji, melancholii, a nawet depresji. Nie potrafią być same i często szukają oparcia w drugiej osobie. Zanadto przywiązują się do osób i rzeczy.
Znając swój typ, który również może być mieszanką z przewagą na przykład dwóch energii, możemy sprawdzić, jakie produkty nam sprzyjają. Przyjrzyjmy się konkretnym zaleceniom żywieniowym, jakie daje dieta ajurwedyjska.
Dieta ajurwedyjska dla vatha
Dieta dla vatha to potrawy ciepłe, tłuste i wilgotne, dosyć ciężkie, czyli ciepłe zupy, potrawy długo duszone. Poleca się orkisz, ryż, owies, mąkę durum, komosę ryżową, dynię, słodkie ziemniaki, rzepę, cukinię, kabaczka, oliwki, wszystkie słodkie owoce, fasolkę mung i soczewicę. Przy wychłodzeniu pomoże kromka chleba, grubo posmarowana masłem, z solą i ewentualnie czosnkiem.
Temu typowi nie zaleca się produktów zimnych i mrożonych, napoi gazowanych, produktów suchych jak np.: wafle ryżowe i ostrych przyprawy czy warzyw. Ponadto osoby o konstrukcji vatha nie powinny pić kawy i spożywać cukru. Nie poleca się im dużych ilości świeżych warzyw, w szczególności kapuścianych i liściastych, a oprócz tego psiankowatych (papryka, pomidory, bakłażan, ziemniaki). Także nie powinny jeść kaszy gryczanej i jaglanej, kukurydzy, żyta, jęczmienia, drożdży, mleka w proszku i olei (kukurydziany, lniany, sojowy).
Dieta ajurwedyjska dla pitha
Typowi pitha będą służyć potrawy chłodne, słodkie i soczyste. Do tego zimne napoje, potrawy mleczne, dużo soków, warzywa zielone i korzeniowe oraz strączki (fasola, cieciorka, soczewica). Dobre owoce to: jabłka, banany, daktyle, winogrona, mango, melony, granaty, figi, czereśnie. Doskonały będzie kokos i przyprawy takie jak: kardamon, kolendra, kminek, koper, mięta. Dieta ajurwedyjska dla pitha obejmuje też jęczmień, ryż, owies, orkisz, kamut (odmiana pszenicy durum) i samopsza.
Osoba o konstrukcji pitha powinna spożywać mniej takich napoi jak alkohol, kawa, mocna herbata, napoje gazowane. Unikać trzeba też produktów smażonych, słonych, kwaśnych i pikantnych. Nie wskazane jest mięso, sery, zielone oliwki, śmietana, cukier rafinowany, kwaszonki i produkty octowe.
Dieta ajurwedyjska dla kapha
Dieta szczególnie przyjazna kapha to potrawy lekkostrawne, najlepiej rozgrzewające, pieczone, podsmażane lub grillowane. Polecane są przyprawy o cierpkim i gorzkim smaku np.: kminek, sezam, kurkuma. Należy spożywać dużo warzyw, przede wszystkim takich jak sałata, szpinak, cykoria oraz strączkowe. Odpowiednie są też surowe i suszone owoce, chrupkie pieczywo, gryka, proso, jęczmień, kukurydza i owies.
Mniej przyjazne dla kapha są potrawy gotowane w wodzie lub na parze oraz smażone. Należy unikać mleka i jego przetworów. Nieodpowiedni będzie kisiel, wszelkie ciasta, lody i cukier pod każdą postacią. Nie powinno się jeść pszenicy, chleba, makaronu, oleju, napojów gazowanych, octu, kwaśnych i bardzo słodkich owoców.
Ajurweda a zdrowie
Ajurweda przykłada dużą wagę do żywienia. Wg jej nauk właściwe produkty wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu na poziomie psychofizycznym, jak również są jednym z lekarstw zapobiegającym chorobom. Uddalaka Aruni, starożytny mędrzec, powiedział: „Pożywienie, które zjadamy, jest dzielone na trzy części. Część poślednia staje się odchodami. Część środkowa staje się ciałem. Część subtelna staje się umysłem.” (Czandogja, Upanishady, VI, 4.1).
Warto wiedzieć
Ajurweda to starohinduski system wiedzy medycznej, który narodził się przed 5 tys. lat w Kerala, na południowo-wschodnim wybrzeżu Półwyspu Indyjskiego. Do dzisiaj jest powszechnie praktykowany w Indiach i na Sri Lance. To sztuka leczenia, ale nade wszystko zachowania pierwotnej równowagi organizmu, czyli zdrowia. Ajurweda podchodzi do człowieka holistycznie, opierając się nie tylko na wiedzy medycznej, ale również na psychologii i filozofii. W związku z tym zasady ajurwedy do dziś wykorzystywane są w celu leczenia i profilaktyki chorób o różnorodnym podłożu: fizycznym, psychicznym i duchowym. Jej celem jest przywrócenie harmonii ciała i umysłu.
Przeczytaj także: Naturalne kosmetyki ajurwedyjskie w SPA
O autorze
