W przypadku zabiegów dostarczających do organizmu ciepło termoterapia zwana jest ciepłolecznictwem, zaś jeśli stosowane zabiegi powodują ochłodzenie organizmu, nazywane są zimnolecznictwem. Szczególną formą tego ostatniego jest krioterapia, czyli zabiegi lecznicze z zastosowaniem temperatury poniżej 0°C. Pomimo różnic zabiegi termoterapii mają podobny efekt biologiczny.
Hartowanie w SPA
Hartowanie jest to zwiększanie odporności organizmu na działanie czynników meteorologicznych np. zimna, ciepła, niskiego ciśnienia atmosferycznego i innych warunków klimatycznych. Hartujące oddziaływanie na organizm polega na stosowaniu zimna i ciepła oraz przeplatania tych dwóch czynników ze sobą. Ze względu na to, że ciało ludzkie składa się w około 68% z wody, najkorzystniej jest oddziaływać na niego właśnie wodą.
Wpływ zimna na organizm
Natura wyposażyła nasze ciało w mechanizmy, które wytwarzają odporność organizmu na niesprzyjające warunki w jakich się znajdziemy. Na przestrzeni czasu i rozwoju cywilizacji mechanizmy te przestały oddziaływać w sposób naturalny i znajdują się w potencjalnym, jakby wstrzymanym stanie, a człowiek stał się bezbronny.
Zimno ma nieoceniony, rozległy wpływ na wzbudzenie potencjału naszych mechanizmów obronnych:
Wpływ stresujący. Stosowanie zimnych zabiegów stawia organizm w stan kontrolowanego stresu. Umiarkowane działanie wywołuje w ciele reakcję aktywacji. Organizm dochodzi do reakcji stresowej typu „uciekaj, albo walcz”. Kiedy regularnie powtarzamy sytuację, na nowo wypracowujemy mechanizmy i reakcje ciała jako odpowiedź na stres. Nasz organizm zapamiętuje je i potrafi zastosować także w innych sytuacjach stresowych. Jeżeli zabiegi będziemy stosować cyklicznie, osiągniemy efekt leczniczy oraz ogólną poprawę zdrowia. W ciągu 1-2 pierwszych minut działania temperatury poniżej 8°C będzie się aktywizował system termoregulacji organizmu. Zaś powyżej 2 minut system termoregulacji włączy się i zacznie produkować ciepło.
Wpływ na układ krwionośny. Podczas nagłego ochłodzenia ciała dochodzi do gwałtownego skurczu naczyń krwionośnych skóry i mięśni. Powoduje to rozszerzenie naczyń i większy napływ krwi w narządach wewnętrznych. W ten sposób ćwiczy się nasz system krwionośny, a zwłaszcza drobne naczynia zwane kapilarami.
Likwidacja zastojów w organizmie. Oblewanie się lub kąpiele w chłodnej lub zimnej wodzie pomagają uregulować przepływ płynów w komórkach i pomiędzy komórkami, likwidując zjawiska zastoinowe.
Wpływ na serce. Pod wpływem zimna zmienia się częstotliwość skurczów jak i ich siła. Akcja serca umiarawia się. Zwolnienie tętna uzyskuje się poprzez stosowanie zabiegów zimnem bezpośrednio na okolicę serca i plecy oraz podczas zabiegów ogólnych.
Wpływ na skład krwi. Zwiększa się ilość leukocytów i czerwonych krwinek.
Wpływ na oddychanie. Krótkie działanie zimna w postaci prysznica zlokalizowanego na tył ciała, wywołuje zatrzymanie oddechu w fazie wdechu, następnie następuje przyspieszenie oddychania. Długotrwałe działanie zimna poprawia przewodnictwo ciepła w organizmie i zwiększa wydzielanie dwutlenku węgla.
Wpływ na siłę mięśni. Po zimnych zabiegach człowiek czuje się doenergetyzowany, świeży, silny i zdolny do każdej pracy. Odwrotnie jest po zabiegach ciepłem – organizm jest rozluźniony, odprężony, pragnie spokoju i snu.
Wpływa na układ nerwowy. Im większa jest różnica pomiędzy temperaturą ciała a bodźcem cieplnym, tym większy jest wpływ na układ nerwowy. Niska temperatura powoduje orzeźwienie, a wysoka uspokojenie. Im większą powierzchnię ciała obejmuje zabieg, tym większa jest też reakcja ze strony układu nerwowego.
Wpływ na przemianę materii. Zimno powoduje, że wzrasta zasadowość krwi. Azot zawarty w pokarmie jest lepiej przyswajany. Mocznik, kwas moczowy i inne produkty przemiany materii są usuwane z organizmu w zwiększonej ilości.
Wpływ na funkcję wydalniczą. Po zimnych zabiegach pojawia się zwiększone wydalanie moczu, zwiększa się ilość wydalanego mocznika, kwasu moczowego, chlorków i fosforanów. Wszystkie krótkotrwałe zimne zabiegi stosowane na okolicę brzucha i jelit wzmagają ich perystaltykę.
Normalizacja ogólnego ładunku organizmu. Nagłe zadziałanie zimnem prowadzi do tworzenia się na błonach komórkowych zwiększonego ujemnego potencjału elektrycznego. Bakterie z reguły naładowane są dodatnio, więc obniżają swoja aktywność w zetknięciu ze środowiskiem ujemnym (na skórze jak i wewnątrz ciała).
Wpływ ciepła na organizm
Oddziaływanie stresujące. Zabiegi cieplne (zwłaszcza łaźnia parowa), powodują wstrząs organizmu, odświeżają go i wzmacniają. Są idealne dla ludzi starszych, gdyż aktywizują organizm, pozwalają zachować rześkość i siłę.
Wpływ na skórę. Podczas działania ciepłem zwiększa się tzw. oddychanie skórne. Skóra poci się i tym samym odciąża pracę nerek. Zagęszcza się mocz. Działanie wysokich temperatur ma wpływ bakteriobójczy na drobnoustroje znajdujące się na naszym ciele. Pod jego wpływem wzrasta też wrażliwość skóry na dotyk.
Wpływ na układ krążenia. Ciepło stymuluje przepływ krwi, poprawia pracę serca. W rezultacie nagrzania w ciele zaczyna krążyć tzw. krew rezerwowa, której człowiek posiada około 1 litra. Jest ona bogata w substancje odżywcze, co doskonale odżywia komórki ciała. Na początku rozgrzewania ciśnienie krwi nieznacznie wzrasta, a potem obniża się na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych.
Wpływ na krew. Wzrasta liczba erytrocytów i poziom hemoglobiny. Zwiększa się ilość leukocytów.
Wpływ na serce. Następuje aktywizacja pracy mięśnia sercowego, zwiększa się siła skurczów serca.
Wpływ na przemianę materii. Wzrost temperatury ciała podczas zabiegów cieplnych powoduje wzrost aktywności enzymów utleniająco-redukujących w komórkach, co stymuluje procesy utleniania substancji. Zwiększa to przemianę materii o 1/3.
Wpływ ciepła na układ oddechowy. Oddech staje się częstszy i głębszy, co wzmaga wymianę gazową w płucach.
Wpływ na gruczoły wydzielania wewnętrznego. Poprzez poprawę zaopatrzenia organizmu w tlen, przyspieszenie przemiany materii i oddychania oraz zwiększenia wydalania toksyn, pobudza się funkcja gruczołów dokrewnych. W efekcie tego poprawia się też regulacja i koordynacja funkcjonowania wszystkich narządów ciała.
Poprawa stanu psychicznego. Gdy następuje polepszenie funkcjonowania całego organizmu, człowiek czuje się komfortowo, nie denerwuje się, jest psychicznie zrelaksowany. W wyniku tego pojawia się mocny, zdrowy sen.
Ciepło a infekcje. Próg wrażliwości bakterii chorobotwórczych jest znacznie poniżej progu wrażliwości komórek naszego organizmu. Dlatego też można wykorzystywać saunę i łaźnię do zwalczania wielu chorób infekcyjnych.
Termoterapia w SPA, czyli z jakich zabiegów możemy dziś skorzystać?
Leczenie ciepłem, czyli zabiegi z wykorzystaniem temperatury powyżej 36°C ma szerokie zastosowanie w medycynie. Ciepło przenika w głąb tkanek, dając efekt przeciwbólowy w chorobach mięśni, zwyrodnieniu stawów, zapaleniu zatok, w bólach żołądka, w nerwobólach, kolkach jelitowych i nerkowych, w nerwicy i wielu innych schorzeniach.
Termoterapia w SPA może być stosowana w postaci:
- ciepłych okładów (np. termofor, okłady z rozgrzanej gorczycy, ziół lub piasku)
- parafiny
- ciepłych kąpieli
- sauny suchej
- łaźni parowej
- poduszki elektrycznej
Jedną z form termoterapii jest hipertermia, czyli przegrzewanie. Metodę tę stosuje się w leczeniu schorzeń nowotworowych. Zmienione chorobowo tkanki poddawane są działaniu temperatury do 44°C, co powoduje uszkodzenie lub całkowite ich zniszczenie.
Jakie mamy formy terapii zimnem?
Leczenie zimnem to zabiegi z wykorzystaniem niskich temperatur, czyli poniżej 36°C aż do -160°C. Zimno działa przeciwbólowo, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie, poprawia nastrój, odporność organizmu oraz metabolizm.
Zabiegi mogą być stosowane miejscowo w postaci zimnych okładów, okładów z lodu, zimnych kąpieli nóg i dłoni oraz miejscowej krioterapii w gabinecie fizykoterapii. Możemy też zadziałać niską temperaturą na całą powierzchnię ciała korzystając z zimnych natrysków w SPA, kąpieli w wodzie z lodem, morsowania lub też z zabiegów w kriokomorze.
Zabiegi z wykorzystaniem bardzo niskich temperatur służą również do niszczenia chorych tkanek np. w przypadku występowania łagodnych zmian skórnych lub chorób błony śluzowej.
Dla kogo termoterapia w SPA
Niezależnie od tego, którą z form termoterapii chcemy zastosować, powinniśmy skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, by wykluczyć wszelkie przeciwwskazania do zastosowania tych zabiegów. Zarówno ciepłoterapia, jaki i zimnoterapia mają ich całą listę. Przeciwwskazania bywają różne w zależności od częstotliwości zabiegów i siły bodźca cieplnego jakiego chcemy użyć. Im silniejszy bodziec, tym więcej ograniczeń co do jego zastosowania. Nie mniej zawsze obserwujmy reakcje swojego organizmu, gdyż to nasze samopoczucie – w trakcie i po zabiegu – pozwala określić, czy termoterapia nam służy.
Przeczytaj także: Sucha czy odwodniona? Jak je odróżnić?
O autorze
